Xác định người dân chính là chủ thể, hưởng lợi trong Chương trình Mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới (CTMTQGXDNTM), quá trình triển khai xây dựng các công trình NTM đều có sự tham gia, đóng góp vật chất và ngày công lao động và một phần ngân sách của địa phương.

Tuy nhiên, do nguồn lực của các địa phương có hạn nên việc đọng nợ xây dựng các công trình là điều khó tránh khỏi. Theo quy định của Trung ương, nguồn kinh phí xây dựng các công trình giao thông, thủy lợi, nhà văn hóa… được ngân sách nhà nước cấp 70%, còn lại 30% là vốn đối ứng của địa phương; riêng đối với các xã nghèo, bãi ngang quy định vốn đối ứng chỉ 15%.

Qua tìm hiểu tại các địa phương, nguyên nhân nợ đọng xây dựng NTM đều tập trung vào nguồn vốn đối ứng, trong khi các xã không có sẵn ngân sách để đầu tư xây dựng công trình. Các công trình có vốn đối ứng 30% thì nợ đọng cao, còn 15% thì nợ thấp hơn và tùy thuộc vào giá trị của các công trình.

“Hầu hết các công trình nhỏ có nguồn kinh phí đầu tư thấp do Nhà nước và Nhân dân cùng làm, trong đó dân hiến đất, hiến cây và ngày công được xem là vốn đối ứng nên không bị nợ. Những công trình lớn có giá trị 500 triệu đồng trở lên thì ngoài đóng góp vật chất và công sức của người dân còn phải có vốn đối ứng của địa phương”, ông Hồ Lành, Chủ tịch UBND xã Quảng Lợi (Quảng Điền) nói.

Quảng Lợi thuộc xã nghèo nên vốn đối ứng chỉ 15% đối với các công trình giao thông nông thôn, nhà văn hóa cộng đồng và 10% đối với các công trình giao thông nội đồng. Nhờ vốn đối ứng thấp, một phần người dân, chính quyền địa phương chủ động đầu tư nên từ khi xây dựng NTM đến nay, xã Quảng Lợi chỉ nợ trên 2 tỷ đồng, hoàn toàn nằm trong khả năng trả của địa phương.

Không thuộc diện xã nghèo, hay bãi ngang ven biển nên quá trình xây dựng các công trình NTM, xã Quảng Thành (Quảng Điền) phải có vốn đối ứng 30%. Số nợ đọng xây dựng NTM của xã Quảng Thành cách đây một năm lên đến 4,5 tỷ đồng, chủ yếu xây dựng các công trình giao thông lớn, nhà văn hóa xã, trụ sở làm việc.

Ông Trần Bá Hiệp, Trưởng phòng Tài chính huyện Quảng Điền nhận định, hầu hết các xã trên địa bàn huyện đều nợ đọng xây dựng NTM. Với các xã nghèo như Quảng Lợi, Quảng Thái, Quảng Phước… thì vốn đối ứng chỉ 15% nên nợ ít, còn các xã có vốn đối ứng cao như Quảng Phú, Quảng Thọ, Quảng Thành, Quảng Vinh… đều nợ từ 4 tỷ đồng trở lên.

Trong khả năng thanh toán

Sau khi xây dựng hoàn thành các công trình, các địa phương tiến hành phương án hoàn trả nợ đọng NTM. Nguồn lực để trả nợ đều phụ thuộc vào việc quy hoạch, phân lô, bán đấu giá quyền sử dụng đất trên địa bàn. Một phần UBND huyện Quảng Điền sử dụng, ưu tiên các nguồn có được, kể cả ngân sách nhà nước để tập trung xử lý nợ đọng cho các địa phương. Chính nhờ từ nguồn này mà đến nay các địa phương đã cơ bản trả xong nợ.

Ông Đào Trọng Thành, Chủ tịch UBND xã Quảng Thành thông tin, từ tổng nợ 4,5 tỷ đồng đến nay Quảng Thành chỉ còn nợ gần 2,4 tỷ đồng và theo kế hoạch trong năm 2017, xã tiếp tục trả trên 1,7 tỷ đồng, như vậy chỉ còn chừng 700 triệu đồng. Xã Quảng Phú thuộc diện nợ khá cao đến 4,5 tỷ đồng cũng chỉ còn khoảng 740 triệu đồng. Tại một số xã như Quảng Công không nợ, Quảng Ngạn chỉ còn nợ 785 triệu đồng…

Từ khi triển khai xây dựng NTM, tỉnh và các huyện có cơ chế, chính sách cho tạm ứng vật liệu, kinh phí, xi măng để xây dựng các công trình, bê tông hóa giao thông nông thôn, giao thông nội đồng… Cơ chế này giúp các địa phương có được những công trình phục vụ dân sinh, tạo diện mạo mới cho khu vực nông thôn, song cũng là nguyên nhân dẫn đến nợ đọng./.

VPĐP NTM Quảng Điền